Idea plakatu „Polska Szkoła Matematyczna” pojawiła się podczas studiowania Szkoły ateńskiej – fresku Rafaela Santi – i jej różnych wersji. Wykorzystując bowiem pomysł Rafaela, stworzono kilka adaptacji tego wspaniałego dzieła. W naszej wersji myślicieli, filozofów i matematyków starożytnych zastąpili matematycy polscy.

Okazją do realizacji pomysłu była setna rocznica założenia Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Otóż w 1919 roku szesnastu matematyków krakowskich postanowiło założyć stowarzyszenie nazwane najpierw Towarzystwem Matematycznym w Krakowie, po roku zmieniono jego nazwę na Polskie Towarzystwo Matematyczne. Wśród założycieli byli m.in. Stanisław Zaremba, Kazimierz Żorawski, Antoni Hoborski, a także młody Stefan Banach, rozpoczynający dopiero swoją karierę naukową.

Polska Szkoła Matematyczna – Biogramy

EGZAMIN MATURALNY W FORMULE 2023

Informatory o egzaminie maturalnym w Formule 2023

– Matematyka na poziomie podstawowym + wybrane wzory matematyczne:

Informator EM2023_matematyka_PP

Wybrane wzory matematyczne EM2023

– Matematyka na poziomie rozszerzonym + wybrane wzory matematyczne

Informator_EM2023_matematyka_PR

Wybrane wzory matematyczne EM2023

PODSTAWA PROGRAMOWA

Podstawa programowa – matematyka

Wybrane wzory matematyczne EM2023

DYSLEKSJA,  DYSORTOGRAFIA,  DYSGRAFIA –
–  JAKBY  BYŁO  MAŁO!

Coraz częściej przyjmujemy do liceum uczniów z orzeczeniami z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej dotyczącymi problemów dysleksji (trudności z czytaniem), dysortografii (trudności w uczeniu się poprawnej polszczyzny) i dysgrafii (niewłaściwy poziom graficzny pisma). Trudności te nie są spowodowane wolniejszym rozwojem umysłowym czy brakiem inteligencji. Są to zaburzenia uczenia się, nad którymi trzeba pracować metodami psychopedagogicznymi.

Obok wyżej wymienionych istnieje jeszcze jedno – zaburzenie zdolności matematycznych, zwane dyskalkulią. Nie od dziś znamy dzieci, które mają mniejsze bądź większe kłopoty ze zrozumieniem matematyki. Jeśli dziecko zrazi się do tego przedmiotu już na początku swej drogi, to prawie natychmiast spowoduje to uzyskanie słabych ocen, co z kolei może doprowadzić do sytuacji lękowych, unikania zajęć, a nawet szkoły. Istotny, o ile nie najważniejszy, jest wczesny okres edukacji dziecka, poznawanie matematyki w szkole podstawowej, albo jeszcze w przedszkolu. Wiele zależy też od postawy nauczyciela. Oznaki trudności w uczeniu się matematyki powinny być zauważone u dziecka w wieku 4-6 lat, jako objawy dysharmonii rozwoju psychoruchowego. Później, w okresie szkolnym, tacy uczniowie mają problemy z odróżnianiem prawej i lewej strony/ ręki, z określaniem kierunku, zwrotu, położeniem przedmiotów względem siebie, nie są w stanie zapamiętać nazw miesięcy, liczb wielocyfrowych, a przede wszystkim tabliczki mnożenia. Dzieci ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się matematyki nie potrafią sprostać wymaganiom, aby opanować podstawowe wiadomości i umiejętności.

Zaburzenie to występuje u około 6% populacji, najczęściej dotyczy dyslektyków, pięć razy częściej dotyka chłopców niż dziewcząt.

Jedną z pierwszych definicji dyskalkulii rozwojowej (obok pourazowej) podał w 1974 roku słowacki neuropsycholog L.Kosc.

Dyskalkulia rozwojowa – jest strukturalnym zaburzeniem zdolności matematycznych, mających swe podłoże w zaburzeniach genetycznych i wrodzonych, tych części mózgu, które są bezpośrednim podłożem anatomiczno – fizjologicznym dojrzewania zdolności matematycznych odpowiednio do wieku, bez jednoczesnego zaburzenia ogólnych funkcji umysłowych.

Według Kosca wyróżnia się 6 typów dyskalkulii rozwojowej:

• werbalna – problem z oznaczaniem ilości i kolejności przedmiotów, nazywaniem liczebników, symboli, działań,
• praktognostyczna – problem z porównywaniem wielkości, ilości, ułamków,
• leksykalna – nieumiejętność czytania symboli matematycznych np.: ułamków, pierwiastków, liczb wielocyfrowych,
• graficzna – niezdolność zapisywania ze słuchu symboli matematycznych,
• ideognostyczna – niezdolność zrozumienia pojęć i zależności matematycznych oraz wykonania obliczeń w pamięci,
• operacyjna – nieumiejętność wykonywania operacji matematycznych

Czynnikami utrudniającymi uczenie się matematyki mogą być:

• patologia rodziny
• złe warunki mieszkaniowe
• częsta zmiana nauczyciela
• wagary
• zbyt liczne klasy – brak indywidualizacji nauczania
• brak motywacji do nauki
• za wysokie ambicje rodziców
• dysleksja / dysortografia
• nieśmiałość / nadpobudliwość (ADHD)
• choroby przewlekłe

Oczywiście na naukę matematyki mają wpływ także zaburzenia różnych funkcji poznawczych dziecka:

• brzydkie pismo (nieprecyzyjny zapis matematyczny),
• powolne pisanie (nienadążanie z przepisywaniem z tablicy, wolne pisanie klasówek),
• niezrozumienie treści zadania,
• kłopoty z wykonywaniem obliczeń w pamięci,
• niewłaściwe/częściowe odczytanie informacji z tabeli, wykresu, grafu, etc.,
• pomyłki w zapisie, gubienie/mylenie cyfr,
• trudności z zapamiętaniem wzorów,
• niewłaściwa kolejność wykonywanych działań,
• problemy z „widzeniem” przestrzennym.

Aby pomóc dziecku musimy tak prowadzić proces dydaktyczno – wychowawczy, by uczeń nie nabierał awersji do przedmiotu, budował poczucie własnej wartości i zaufania do siebie oraz nauczyciela. Takiemu uczniowi nie można za często wytykać błędów, należy ograniczyć ilość i zmniejszyć stopień trudności zadań, nagradzać za drobne sukcesy, pozwalać korzystać ze wzorów, nie wymagać wiernego odtworzenia definicji, wprowadzać różne techniki mnemotechniczne (kolory, mapy mentalne, symbole, skojarzenia). Przyjęcie zbyt wysokiego poziomu abstrakcji w nauczaniu matematyki, nazbyt duże wymagania formalne, a także za szybkie tempo prowadzenia zajęć potęgują trudności w przyswajaniu wiedzy przez uczniów z dyskalkulią.

          Od nas – nauczycieli – zależy przede wszystkim sposób prowadzenia zajęć, przedstawienia nowego pojęcia czy utrwalenia poznanego wcześniej materiału. Dysponujemy naprawdę szerokim wachlarzem środków dydaktycznych, metod i form pracy. Nie bójmy się, nawet w liceum, obstawiać ucznia w nowej dla niego roli oraz korzystać na lekcjach z metod aktywnych, które mogą być źródłem osiągana sukcesów! Rebusy, domina, krzyżówki, niejednokrotnie tworzone przez samych uczniów, z pewnością przyczynią się do zwiększenia zainteresowania, spotęgowania koncentracji czy ćwiczenia pamięci, bowiem to przede wszystkim poprzez zabawę aktywizują się  funkcje poznawcze oraz procesy myślowe.

Literatura:

1. Kosc „Psychologia i psychopatologia zdolności matematycznych”, 1982
2. Zięba „Dyskalkulia – zaburzenie zdolności matematycznych” opracowanie internetowe
3. J.Bil „Dyskalkulia” opracowanie internetowe
4. M.Grabarek „Dysleksja a matematyka” opracowanie internetowe
5. K.Łukomska „Czym jest dyskalkulia?” opracowanie internetowe
6. http:/www.dyskalkulia.pl
7. Dysleksja i matematyka (I. O dyskalkulii)

mgr Edyta Madetko – Wanatowicz

GWIAZDA PITAGOREJSKA

Umiłowaną figurą geometryczną pitagorejczyków był pentagram, zwany również gwiazdą pitagorejską. Jest to prawidłowy pięciokąt, którego boki przedłużone w obie strony tworzą pięciokąt gwiaździsty. Znakiem tym pitagorejczycy pozdrawiali się i wzajemnie rozpoznawali, kreśląc go na piasku.

Gwiazda pitagorejska posiada właściwości wyróżniające ją spośród innych gwiazd. Suma kątów wewnętrznych pentagramu równa jest kątowi półpełnemu (180°). Promienie gwiazdy pitagorejskiej „tworzą” trójkąty równoramienne z dwoma kątami u podstawy 72° i kątem przy wierzchołku równym 36°. Możemy doszukać się więc trójkątów podobnych, z których wynika, że długość odcinka a + b równa jest długości odcinka c.

Odcinek a + b jest przykładem złotej proporcji, czyli taki podział odcinka na dwie części, że większa część do mniejszej ma się tak samo jak całość do części wększej. Takie złote cięcia odnajdujemy we wszystkich punktach skrzyżowania promieni gwiazdy pitagorejskiej.

HISTORIA LICZB

LICZBY

Co jest najmądrzejsze? Liczba.

Co jest najpiękniejsze? Harmonia.

Czym jest cały świat? Liczbą i harmonią. 

To słynna sentencja wypowiedziana przez Pitagorasa. Tak pouczał katechizm tajemniczego, na wpół naukowego bractwa pitagorejczyków. Ten poetycki werset pokazuje jak wielkie znaczenie przypisywano liczbie już w starożytności. Niektóre liczby, z którymi spotykamy się w różnych sytuacjach, mają zaskakujące właściwości i wprawiają nas w zadziwienie a nawet zachwyt.

Liczba zero
Liczba pi
Liczba e
Liczba i
Liczba złota
Liczby Fibonacciego
Liczby Lucasa
Liczby trójkątne
Liczby kwadratowe
Liczby doskonałe
Liczby zaprzyjaźnione
Liczby gnomiczne
Liczby palindromiczne
Liczby lustrzane
Liczby sfeniczne

Liczba zero

Już w siódmym wieku p.n.e. Babilończycy stosowali zero w zapisie pozycyjnym, ale nigdy nie występowało ono samodzielnie. W Cywilizacji Majów zero istniało jako liczba już w I w. p.n.e., ale Majowie nie rozprzestrzenili tej idei poza Amerykę Środkową. Liczbę i oznaczającą ją cyfrę zero wprowadzili Hindusi. Całość systemu pozycyjnego o podstawie 10, z dziesięcioma cyframi i metodami wykonywania działań została opisana przez Dżainistów w 458 roku. Współczesne pojęcie zera przypisuje się Hindusowi Brahmagupcie, który opisał je w 628 r. Zero stosowano w średniowieczu, ale nie miało ono swojej reprezentacji w cyfrach rzymskich – stosowano łacińskie słowo nullae.

Nazwa „zero” o podobnym brzmieniu w większości języków europejskich pochodzi od arabskiego słowa „sifr” co oznacza pustka. W wydanej po raz pierwszy w 1202 roku „Liber abaci”, z której Europejczycy uczyli się liczyć, Leonardo z Pizy zwany Fibonacci używał odpowiednika „zephirum” dla arabskiego „sifr”. Słowo upraszczało się przez „zefiro” do „zero”, które weszło w użycie w V w.

Liczba Pi

Następnie sporządził odlew okrągłego morza o średnicy dziesięciu łokci, o wysokości 5 łokci i o obwodzie 30 łokci. Biblia Tysiąclecia

π≈3,141592653589793238462643383279502884197169…

Już w czasach zamierzchłych starożytni rachmistrze zauważyli, że wszystkie koła mają ze sobą coś wspólnego, że ich średnica i obwód pozostają wobec siebie w takim samym stosunku, a liczba ta bliska jest 3. W Starym Testamencie obwód był właśnie trzykrotnością średnicy, a w jednym z najstarszych tekstów matematycznych – papirusie Rhinda (XVII w. p. n. e.) wartość ta była przedstawiana jako (169)2≈3,160493… W III wieku przed Chrystusem, Archimedes zaproponował ciąg oszacowań. Wcisnął ten stosunek między dwa ułamki. Pisał tak: W każdym kole długość obwodu jest większa niż trzykrotna długość średnicy o mniej niż jedną siódmą, ale więcej niż dziesięć siedemdziesiątych pierwszych. Poszukiwana liczba według Archimedesa zawarta jest między 3+1071 i 3+17. Doszedł do tego obliczając pola zawarte w wielokątach foremnych o 96 bokach.

Czym jest π? Liczba π to stosunek długości okręgu do długości jego średnicy, jest wielkością stałą i wynosi w przybliżeniu 3,1415… Ale dlaczego w przybliżeniu? Dziś jesteśmy w stanie obliczyć wartość pi do milionów miejsc po przecinku. Rodzi się pytanie: jakiego rodzaju to liczba?. Ostatecznie w roku 1882 niemiecki matematyk Ferdinand Lindemann rozstrzygnął podstawowy problem dotyczący liczby i wykazał, że π jest liczbą przestępną czyli taką, która nie jest pierwiastkiem żadnego wielomianu o współczynnikach całkowitych. Liczba pi jest więc liczbą niewymierną, taką której rozwinięcie dziesiętne zachowuje się „byle jak”, nie ma w nim żadnego porządku i nigdy się nie kończy.

Używany dzisiaj symbol π wprowadzony został dopiero w 1706 roku przez Wiliama Jonesa, a spopularyzował go Leonhard Euler używając tego zapisu w dziele Analiza. Swą nazwę zawdzięcza pierwszej literze greckiego słowa „peryferia„. Liczba ta nazywana jest również ludolfiną od imienia niemieckiego matematyka Ludolpha van Ceulena, który wraz z żoną na początku XVII w. podał jej przybliżenie z dokładnością 35 miejsc po przecinku, co w tamtych czasach było ogromnym wyczynem. Popularność liczba pi zawdzięcza występowaniu swoim we wzorach na pole koła czy objętości kuli,

Liczba e

Liczba e pojawiła się w matematyce w zupełnie innych okolicznościach aniżeli bardziej znana liczba pi. W starożytności nie znano jej, pojawiła się dopiero w XVI wieku za sprawą szkockiego matematyka Johna Napiera (Nepera), który ułożył tablice logarytmów, bardzo pomocne przy skomplikowanych obliczeniach astronomicznych. Logarytmy bowiem wymyślono, aby zamienić mnożenie na dodawanie. Przez setki lat, cudowna własność logarytmów, dzięki której z pomocą tablic lub dwóch linijek z logarytmiczną skalą – można było dodawać zamiast mnożyć, ułatwiała astronomom życie. Dziś, w epoce komputerów, zastosowanie logarytmów do monożenia ma mniejsze znaczenie praktyczne.

Liczbę e definiujemy jako granicę e =limn→∞(1+1n)n 

Granica ta zbliża się do 2.718281828459045235360287…, liczby niewymiernej i niealgebraicznej. W 1873 roku Charles Hermite pokazał, że e jest przestępna.

Liczba e nazywana jest także liczbą Napiera (Napera), oznaczenie „e” wprowadził w 1736 roku Leonhard Euler, który badał różne liczby i oznaczał je literami alfabetu. Na tę liczbą wypadło akurat e.

Występowanie liczby e:  Liczbę Napiera można spotkać w bankowości. Inwestując pewną sumę pieniędzy w banku na p% po roku zwiększamy jej wartość i tak dla zainwestowanej 1 złotówki mamy (1+p100) złotych. Po n latach wzrasta do (1+p100)n złotych. Mieliśmy szczęście i bankier zaproponował nam ogromną stopę procentową, sto procent. Zainwestowaliśmy więc wszystkie nasze oszczędności, oznaczmy je przez x. Po roku będziemy bogatsi, podwoimy nasz wkład, otrzymamy 2x. Jest jednak możliwość otrzymania swoich odsetek w dowolnym czasie i ponowne ich zainwestowanie. Jeśli odbierzemy odsetki po sześciu miesiącach i ponownie je zainwestujemy, to po roku otrzymamy               x(1 + 1/2)² = 2,25x. Odbierając odsetki kwartalnie jeszcze bardziej zwiększamy nasz zysk, po roku mielibyśmy x(1 + 1/4)⁴ = 2,441x. Miesięczne pobieranie odsetek i ponowne inwestowanie wzbogaca nas jeszcze bardziej: x(1 + 1/12)¹² = 2,5996x. Potem codziennie – znowu więcej, co minutę, sekundę – jeszcze więcej, jeszcze trochę i będziemy bogaci. Nic z tego, nasze procenty składane mogą się mnożyć, ale przy końcu otrzymamy dokładnie wartość liczby e czyli około 2,7182x.

Funkcję wykładniczą można odnaleźć w przyrodzie i w społeczeństwie, gdzie odwzorowuje rozwój rośliny, rozwój danej populacji. Ogólnie jeśli stopień rozwoju jest proporcjonalny do stanu rozwoju, to mamy do czynienia z funkcją wykładniczą.

Liczba i

Spróbujmy rozwiązać równanie x² + 1 = 0. Jeśli ma ono rozwiązanie, musi być nim liczba, której kwadrat wynosi -1, ale kwadrat każdej liczby rzeczywistej jest dodatni. Wydaje się więc, że brak jest rozwiązań tego równania. Jeśli chcemy, by mimo wszystko powyższe równanie miało jakieś rozwiązanie, trzeba wymyślić jakieś nowe liczby, których kwadrat byłby ujemny. Czy takie liczby mogą być „realne”? Mogą, pod warunkiem, że ich pojawienie się nie zagrozi bytów już istniejących.

Takie liczby zostały wprowadzone przez Kartezjusza w XVII wieku, choć wcześniej operował nimi już Girolamo Cardano. Tak powstał nowy byt matematyczny, którego nazwano imaginarius – liczby wyimaginowane, urojone. Zostały wprowadzone po to, by uzyskać kwadrat ujemny! W 1777 roku Leonhard Euler wprowadził symbol i, który oznacza jednostkę urojoną wynoszącą pierwiastek z minus jeden. I tym właśnie jest i – pierwiastkiem z minus jeden.

Liczba złota

Wielki astronom Kepler powiedział: 
Geometria ma dwa cenne skarby: jeden z nich to twierdzenie Pitagorasa, drugi – podział odcinka w stosunku średnim i skrajnym. Pierwsze porównać do miary złota. Drugie jest niby kamień drogocenny.

Φ=5√+12=1,6180339887498948482…

Znana zasada złotego podziału polega na tym, że dowolna całość do części większej ma się tak samo jak część większa do części mniejszej. Zależność ta jest wyrażana liczbą złotego podziału – Φ.

Jeśli założymy, że długość odcinka jest równa a, a długość pierwszej z dwóch części odcinka otrzymanych po podziale oznaczymy przez x, to długość drugiej części wynosi a – x. Wtedy to zachodzi równość:

ax =xa−x

Po zastosowaniu własności proporcji i uporządkowaniu otrzymujemy równanie: 
x² + ax – a² = 0, którego jedynym dodatnim rozwiązaniem jest liczba: x=a(5√−1)2 
Po podstawieniu w miejsce x do powyższej proporcji otrzymane rozwiązanie i po przeprowadzeniu kilku przekształceń algebraicznych otrzymujemy, że stosunek ax jak i stosunek xa−x jest taki sam i wynosi 5√+12

Pierwszy wyrysował złoty podział Hippasus w V wieku p.n.e. Starożytni Grecy uważali złoty podział za idealną proporcję, którą chętnie realizowali w architekturze.

Obecnie złoty podział jest też często stosowany, wymiary znormalizowanego zeszytu pozostają w stosunku w przybliżeniu równym stosunkowi złotego podziału.

własności: Aby ją podnieść do kwadratu, wystarczy dodać do niej jedynkę. Aby znaleźć jej odwrotność, wystarczy odjąć jedynkę.

Liczby kwadratowe

Liczby kwadratowe są szczególnymi przypadkami liczb wielokątnych. Liczba kwadratowa wyraża ilość pewnych jednostek, za pomocą których możemy „wypełnić kwadrat”.

Sposób na odnalezienie kolejnych liczb kwadratowych wyraża się wzorem:
k_n = n² = 1 + 3 + 5 + … + (2n – 1), 

gdzie n jest liczbą naturalną. Liczby kwadratowe są więc kwadratami kolejnych liczb naturalnych.

Pitagoras wykazał, że suma kolejnych liczb nieparzystych daje pełny kwadrat
1 + 3 = 2²

1 + 3 + 5 = 3²

1 + 3 + 5 + 7 = 4²

Liczby doskonałe

Pierwsze wzmianki o liczbach doskonałych pojawiają się w Elementach Euklidesa około 300 r. p.n.e: 

Jeśli wziąć dowolnie dużo liczb, z których pierwsza jest jedynką, a każda następna jest dwa razy większa od poprzedniej i dodać je do siebie to, jeśli w wyniku otrzyma się liczbę pierwszą, to liczba ta pomnożona przez liczbę dwa razy większą od ostatniej w tym szeregu będzie liczbą doskonałą.

Liczba doskonała to taka liczba, która jest równa sumie wszystkich swoich dzielników mniejszych od niej samej.

Pierwsza liczba doskonała to 6.
D₆ = { 1, 2, 3, 6 }
6 = 1 + 2 + 3

Druga liczba doskonała to 28. 
D₆ = { 1, 2, 4, 7, 14, 28 }
28 = 1 + 2 + 4 + 7 + 14

Te dwie liczby znane były w starożytności. Dwie kolejne liczby doskonałe znalazł Euklides: 496 i 8128. Piątą liczbę doskonałą znaleziono ponad tysiąc lat póĽniej. Kolejne dwie liczby odkrył Cataldi na początku XVII w. PóĽniej liczby doskonałe odkrywali Fermat, Mersenne i Euler. Historia największych liczb doskonałych związana jest z odkrywaniem coraz to większych liczb pierwszych Mersenna. Dziś w dobie komputerów znamy ich niewiele. Wszystkie znane liczby doskonałe mają postać zaproponowaną przez Euklidesa. Nie wiemy też, czy istnieją nieparzyste liczby doskonałe. Zagadnienie to badano intensywnie, lecz nie ma na nie odpowiedzi.

Liczby trójkątne

Podczas budowania konstrukcji z klocków w kształcie piramidy, trzeba pamiętać, by klocek z kolejnej warstwy leżał na dwóch klockach z warstwy poprzedniej.

Po ułożeniu podstawy musimy postawić na niej ścianę złożoną o jeden klocek mniej. Zaczynając od podstawy z n klocków, w następnej warstwie musimy ułożyć ich n – 1. Układamy tak długo, aż na szczycie będzie tylko jeden klocek. Piramida skończona i powstaje tylko pytanie: ilu klocków potrzeba było do jej zbudowania?

Oznaczmy przez T_n liczbę klocków potrzebną do budowy piramidy złożonej z n klocków. Łatwo możemy obliczyć tę liczbę, gdyż jest ona zawsze sumą liczb naturalnych od 1 do n (dla n > 0). Liczbę tę nazwano liczbą trójkątną.

Liczba trójkątna jest sumą n  kolejnych liczb naturalnych, która wyraża się wzorem: T_n = n(n+1):2

Początkowe liczby trójkątne: 
1, 3, 6, 10, 15, 21, 28, 36, 45, 55, 66, 78, 91, 105, 120, 136, 153, 171, 190, 210, 231, 253, 276, 300, 325, 351, …

Podobno wzór wymyślił młody Gauss, gdy nudził się na lekcji matematyki. Liczby trójkątne są równe odpowiednim współczynnikom newtonowskim.

Liczby palindromiczne

Liczba palindromiczna to liczba, która przy czytaniu z lewej strony do prawej i odwrotnie jest jednakowa.

Liczby takie nazywane są także liczbami symetrycznymi. Przykłady takich liczb to:    7, 57775, 626, 1111111…

Liczby lustrzane

Liczby lustrzane to takie dwie liczby, które są lustrzanym odbiciem: 23 – 32;
5693 – 3965

Liczby sfeniczne

Liczby sfeniczne to liczby naturalne, które są iloczynem trzech różnych liczb pierwszych.

Wszystkie liczby sfeniczne mają dokładnie osiem dzielników, wynika to z stąd, że jeśli wyrazimy liczbę sfeniczną jako iloczyn liczb pierwszych n = p · q · r, wówczas zbiór dzielników liczby n  będzie równy: {1, p, q, r, pq, pr, qr, n}. 
Poniżej zbiór początkowych liczb sfenicznych:

30 = 2 · 3 · 5 
42 = 2 · 3 · 7 
66 = 2 · 3 · 11 
70 = 2 · 5 · 7 
78 = 2 · 3 · 13 
102 = 2 · 3 · 17 
105 = 3 · 5 · 7 
110 = 2 · 5 · 11 
114 = 2 · 3 · 19 
130 = 2 · 5 · 13 
138 = 2 · 3 · 23 
154 = 2 · 7 · 11 
165 = 3 · 5 · 11 
170 = 2 · 5 · 17 
174 = 2 · 3 · 29 
182 = 2 · 7 · 13 
186 = 2 · 3 · 31 
190 = 2 · 5 · 19 
195 = 3 · 5 · 13 
222 = 2 · 3 · 37

mgr Edyta Madetko-Wanatowicz

Sofizmaty

Poniżej przedstawione są pewne rozumowania, w konsekwencji których dochodzimy do sprzeczności. W każdym z tych rozumowań jest ukryty błąd, spróbuj go znaleźć.

Zero jest większe od każdej liczby

Weźmy dowolną liczbę i oznaczmy ją literą a. Prawdziwe jest zatem a – 1 < a. Mnożymy obie strony równości przez (-a) i otrzymujemy: –a² + a = –a². Dodajemy do obu stron nierówności a², wówczas a < 0. Jak to?

Niepewny wynik

Oto równanie: x – 1 = 2
Mnożymy obie strony równania przez x – 5:
x² – 6x + 5 = 2x – 10
Następnie odejmujemy od obu stron liczbę x – 7 i otrzymujemy
x² – 7x + 12 = x – 3
Dzielimy obie strony przez x – 3:
x – 4 = 1
Teraz dodajemy do obu stron 4 i otrzymujemy, że x = 5, co jest oczywistym błędem. Rozumowanie zdawałoby się było prawidłowe, a jednak rezultat jest błędny. Dlaczego?

1 = 2

3 – 1 = 6 – 4
Obie strony równości mnożymy przez (-1)
1 – 3 = 4 – 6
Do obu stron równości dodajemy jednakowe liczby:
1−3+94=4−6+94
Obie strony równości można zapisać jako kwadrat dwóch różnic:
(1−32)2=(2−32)2
Wyciągamy pierwiastek drugiego stopnia z obu stron:
1−32=2−32
Do obu stron dodajemy tę samą liczbę – trzy drugie i otrzymujemy wówczas, że 1 = 2.

Jak to możliwe?

Paradoksy

Paradoks Achilles i żółw

Achilles i żółw stają na linii startu wyścigu na dowolny, skończony dystans. Achilles potrafi biegać 2 razy szybciej od żółwia i dlatego na starcie pozwala mu się oddalić o 1/2 całego dystansu. Achilles, jako biegnący 2 razy szybciej od żółwia, dobiegnie do 1/2 dystansu w momencie, gdy żółw dobiegnie do 3/4 dystansu. W momencie gdy Achilles przebiegnie 3/4 dystansu, żółw znowu mu „ucieknie” pokonując 3/4+1/8 dystansu. Gdy Achilles dotrze w to miejsce, żółw znowu będzie od niego o 1/16 dystansu dalej, i tak dalej w nieskończoność. Wniosek: Achilles nigdy nie przegoni żółwia, mimo że biegnie od niego dwa razy szybciej. 

Jak wyjaśnić paradoks Zenona? W świecie rzeczywistym nie można dzielić odcinków w nieskończoność. Wszystkie zjawiska zachodzące w nim są ciągłe, a nie punktowe jak w ujęciu Zenona.

Paradoks Epimenidesa – kłamcy

Pewien człowiek twierdzi: ja zawsze kłamię. Jeśli zadamy sobie pytanie, czy jest on kłamcą czy też twierdzi prawdę dojdziemy niechybnie do sprzeczości. Jeśli kłamie, to stwierdzając ja zawsze kłamię wypowiada prawdę, a więc nie jest kłamcą. Jeśli natomiast twierdzi prawdę, to znaczy, że kłamie, bo to oznacza wypowiadane przez niego zdanie.

Paradoks fryzjera

W pewnym mieście jest fryzjer, który goli wszystkich mężczyzn, którzy nie golą się sami, natomiast nie goli tych mężczyzn, którzy golą się sami. Czy ów fryzjer goli się sam? Jeśli goli się sam, to nie może golić się sam, a jeśli należy do mężczyzn, którzy nie golą się sami, to goli się sam!

mgr Edyta Madetko-Wanatowicz

Intryguje i zaciekawia od …zawsze. Zwią ją Ludolfiną. Jest „po prostu” stosunkiem obwodu koła do jego średnicy. Intryguje i zaciekawia nie tylko ludzi związanych z matematyką. Naszą noblistkę Wisławę Szymborską też zaciekawiła. Amerykanie stawiają jej pomniki, reżyserzy wykorzystują w różnych konotacjach. A oto ona………

3.